زونا یک بیماری ویروسی است که توسط ویروس واریسلا زوستر ایجاد می‌شود. این ویروس همان ویروسی است که باعث ابتلا به آبله مرغان در دوران کودکی می‌شود. بعد از اینکه فرد به آبله مرغان مبتلا می‌شود، ویروس در بدن باقی می‌ماند و در سیستم عصبی پنهان می‌شود. در صورت ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن، ویروس دوباره فعال شده و به صورت زونا بروز می‌کند. این بیماری معمولاً باعث ایجاد درد و التهاب شدید در نواحی خاصی از بدن می‌شود.
بیماری زونا واگیر داره؟
زونا چیست؟
زونا یا هرپس زوستر یک بیماری ویروسی است که به علت فعال شدن دوباره ویروس واریسلا زوستر در بدن ایجاد می‌شود. ویروس واریسلا زوستر در ابتدا موجب ایجاد بیماری آبله مرغان می‌شود. بعد از بهبودی از آبله مرغان، ویروس به طور خاموش در اعصاب بدن باقی می‌ماند و در صورت ضعف سیستم ایمنی یا استرس، ممکن است دوباره فعال شده و موجب ظهور زونا شود.
زونا معمولاً با جوش‌ها و تاول‌های دردناک در یک طرف بدن، اغلب در اطراف قفسه سینه، صورت یا پشت ظاهر می‌شود. این تاول‌ها معمولاً در مسیر یک عصب قرار می‌گیرند و از آنجا که ویروس در سیستم عصبی نهفته است، درد معمولاً در نواحی خاصی از بدن احساس می‌شود که عصبی که ویروس در آن قرار دارد تحت تأثیر قرار می‌گیرد. زونا معمولاً در افراد بزرگسال و به‌ویژه در افرادی که بالای ۵۰ سال سن دارند و سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند، شایع‌تر است. این بیماری می‌تواند علاوه بر درد شدید، مشکلات دیگری نیز ایجاد کند، از جمله عوارض جدی در صورت عدم درمان مناسب. جهت تشخیص و درمان بیماری زونا می‌توانید به دکتر مهرداد طاهری، بهترین متخصص درد در تهران مراجعه کنید.
علائم زونا
علائم زونا معمولاً با یک درد و سوزش در ناحیه‌ای خاص از بدن شروع می‌شود که به تدریج به تاول‌های قرمز و پر از مایع تبدیل می‌شود. اولین علامت شایع در زونا، درد و حساسیت شدید در یک ناحیه از بدن است که ممکن است چند روز قبل از ظهور جوش‌ها و تاول‌ها ظاهر شود. این درد معمولاً در یک سمت بدن و در طول مسیری که عصب تحت تأثیر قرار می‌گیرد، احساس می‌شود.
پس از شروع درد، جوش‌های قرمز و تاول‌های پر از مایع در همان ناحیه ظاهر می‌شوند. این تاول‌ها به تدریج خشک می‌شوند و به شکل پوسته‌های قهوه‌ای تبدیل می‌شوند. تاول‌ها ممکن است همراه با علائم دیگری مانند تب، سردرد و خستگی باشد. در برخی افراد، حساسیت به لمس و مشکلات بینایی نیز ممکن است مشاهده شود، به خصوص اگر زونا در ناحیه صورت باشد.
یکی از مشکلات مهم زونا این است که گاهی ممکن است درد به مدت طولانی ادامه پیدا کند، حتی پس از بهبودی جوش‌ها. این عارضه که به عنوان درد پس از زونا شناخته می‌شود، می‌تواند برای ماه‌ها یا حتی سال‌ها ادامه یابد و کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد.
بیشتر بخوانید: تزریق اپیدورال
علت بروز بیماری زونا
علت اصلی بروز زونا، فعال شدن دوباره ویروس واریسلا زوستر است که در بدن بعد از ابتلا به آبله مرغان باقی می‌ماند. ویروس واریسلا زوستر در ابتدا باعث ایجاد بیماری آبله مرغان می‌شود. پس از بهبودی از آبله مرغان، ویروس به طور خاموش در سیستم عصبی بدن باقی می‌ماند. با گذشت زمان، اگر سیستم ایمنی بدن ضعیف شود، ویروس می‌تواند دوباره فعال شود و موجب بروز زونا شود.
این فعال شدن مجدد ویروس ممکن است به دلیل عوامل مختلفی مانند ضعف سیستم ایمنی بدن ناشی از بیماری‌های مزمن، استرس، یا مصرف داروهایی که سیستم ایمنی را تضعیف می‌کنند، مانند داروهای شیمی درمانی یا داروهای استروئیدی، رخ دهد. افزایش سن نیز یکی از عوامل مهمی است که خطر ابتلا به زونا را افزایش می‌دهد، زیرا با بالا رفتن سن، سیستم ایمنی بدن ضعیف‌تر می‌شود. در بعضی موارد، ابتلا به بیماری‌های خاص، مانند HIV یا سرطان، که سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند، می‌تواند خطر ابتلا به زونا را بیشتر کند. به همین دلیل، افراد با سیستم ایمنی ضعیف‌تر باید مراقبت بیشتری داشته باشند.
تشخیص بیماری زونا
تشخیص زونا معمولاً بر اساس علائم بالینی انجام می‌شود. پزشک معمولاً با بررسی علائمی مانند درد، سوزش، و جوش‌های خاص در یک سمت بدن و در مسیر یک عصب، به راحتی می‌تواند تشخیص دهد که بیمار به زونا مبتلا است. در مراحل اولیه بیماری، تشخیص ممکن است دشوار باشد، زیرا برخی از علائم مشابه بیماری‌های دیگر می‌توانند باشند.
اگر پزشک شک کند که ممکن است بیماری زونا باشد، ممکن است آزمایش‌های تکمیلی مانند نمونه‌برداری از مایع درون تاول‌ها یا آزمایش‌های خون را تجویز کند. این آزمایش‌ها می‌توانند برای تأیید تشخیص و شناسایی دقیق ویروس واریسلا زوستر مفید باشند.
در برخی از موارد، اگر زونا در نواحی حساس بدن مانند صورت یا چشم‌ها ایجاد شود، پزشک ممکن است از روش‌های تصویربرداری برای بررسی عمق آسیب به بافت‌های اطراف استفاده کند. تشخیص به موقع و دقیق می‌تواند از عوارض شدید جلوگیری کند و درمان مناسب را آغاز کند.
پیشگیری از بروز بیماری زونا
یکی از روش‌های مؤثر پیشگیری از زونا، دریافت واکسن ضد زونا است. این واکسن به نام “زاستاواک” (Zostavax) شناخته می‌شود و برای افرادی که بالای ۶۰ سال هستند، توصیه می‌شود. این واکسن به تقویت سیستم ایمنی بدن در برابر ویروس واریسلا زوستر کمک می‌کند و احتمال ابتلا به زونا را کاهش می‌دهد. واکسن دیگری به نام “شینرک” (Shingrix) نیز وجود دارد که نسبت به واکسن زاستاواک مؤثرتر است و در حال حاضر توصیه می‌شود.
علاوه بر واکسن، افراد باید از تماس نزدیک با افرادی که به آبله مرغان یا زونا مبتلا هستند، خودداری کنند. زیرا ویروس زونا می‌تواند به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل شود. همچنین تقویت سیستم ایمنی بدن از طریق تغذیه سالم، ورزش منظم و مدیریت استرس می‌تواند به پیشگیری از فعال شدن مجدد ویروس کمک کند. افراد با سیستم ایمنی ضعیف باید اقدامات احتیاطی بیشتری انجام دهند و به پزشک خود مشورت کنند. استفاده از داروهایی که موجب ضعیف شدن سیستم ایمنی می‌شوند نیز باید تحت نظر پزشک باشد.
راه‌های انتقال زونا
زونا از فرد مبتلا به فرد دیگر منتقل نمی‌شود به همان صورت که آبله مرغان منتقل می‌شود. اما ویروس واریسلا زوستر که باعث زونا می‌شود، می‌تواند از طریق تماس مستقیم با مایعات موجود در تاول‌های زونا به افراد دیگر منتقل شود و باعث ایجاد آبله مرغان در آن‌ها شود، به خصوص در افرادی که قبلاً به آبله مرغان مبتلا نشده‌اند یا واکسینه نشده‌اند.
افراد مبتلا به زونا باید از تماس نزدیک با افراد آسیب‌پذیر، به ویژه زنان باردار، نوزادان و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، خودداری کنند. پس از بهبودی تاول‌ها، دیگر خطر انتقال ویروس وجود ندارد، زیرا ویروس دیگر در بدن فعال نیست. در نتیجه، برای جلوگیری از انتقال ویروس، بهداشت فردی باید رعایت شود و افراد مبتلا به زونا باید تا زمان بهبودی کامل از تماس با دیگران خودداری کنند.
آیا بیماری زونا خطرناک است؟
زونا می‌تواند در برخی موارد خطرناک باشد، به ویژه اگر به سرعت تشخیص داده نشود یا درمان مناسب برای آن صورت نگیرد. یکی از خطرات اصلی این بیماری، بروز درد شدید پس از زونا است که می‌تواند برای ماه‌ها یا حتی سال‌ها ادامه داشته باشد. این عارضه به نام “درد پس از زونا” شناخته می‌شود و می‌تواند تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی فرد بگذارد.
علاوه بر درد پس از زونا، این بیماری می‌تواند در نواحی حساس بدن مانند چشم‌ها، گوش‌ها یا صورت مشکلات جدی ایجاد کند. در صورتی که زونا در نواحی صورت یا چشم‌ها ایجاد شود، ممکن است منجر به عفونت‌های شدید یا حتی از دست دادن بینایی شود. همچنین، در افراد مسن و کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، زونا می‌تواند عوارض شدیدتری ایجاد کند. با این حال، در اکثر موارد، اگر درمان زونا به موقع و مناسب باشد می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کرده و به بهبودی سریع‌تر کمک کند. به همین دلیل، تشخیص سریع و درمان مناسب اهمیت بسیاری دارد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر فردی علائم اولیه زونا را تجربه کرد، مانند درد و سوزش در یک سمت بدن همراه با بروز جوش‌های قرمز و تاول‌های مایع، باید به پزشک مراجعه کند. درمان زودهنگام می‌تواند به کاهش شدت درد و مدت زمان بیماری کمک کند و خطر عوارض جدی را کاهش دهد. اگر زونا در نواحی حساس بدن مانند صورت، چشم‌ها یا دستگاه تناسلی ظاهر شود، فوراً باید به پزشک مراجعه کرد، زیرا در این نواحی ممکن است عوارض جدی مانند آسیب به چشم یا عفونت‌های شدید ایجاد شود.
همچنین، اگر فرد دارای سیستم ایمنی ضعیف است، مانند کسانی که تحت درمان شیمی درمانی قرار دارند یا مبتلا به HIV هستند، باید سریعاً به پزشک مراجعه کنند. در صورت مشاهده هرگونه عارضه غیرمعمول یا درد شدید که پس از بهبودی جوش‌ها ادامه یابد (که به آن درد پس از زونا گفته می‌شود)، فرد باید با پزشک خود تماس بگیرد تا درمان‌های مناسب برای کاهش درد و جلوگیری از عوارض طولانی‌مدت تجویز شود.
نتیجه‌گیری
زونا یک بیماری ویروسی است که به علت فعال شدن دوباره ویروس واریسلا زوستر پس از ابتلا به آبله مرغان ایجاد می‌شود. علائم آن شامل درد شدید، سوزش، و تاول‌های مایع در نواحی مختلف بدن است. درمان زونا معمولاً با داروهای ضد ویروس انجام می‌شود و شروع درمان در مراحل اولیه می‌تواند به کاهش شدت بیماری و جلوگیری از عوارض کمک کند.