پارگی دیسک کمر: نشانه‌ها، علت‌ها و روش‌های درمانی مؤثر

پارگی دیسک کمر یکی از مشکلات شایع در میان افراد بزرگسال است که می‌تواند به دلیل فشار زیاد، آسیب یا فرسایش دیسک‌های بین مهره‌ای ایجاد شود. این بیماری می‌تواند باعث درد شدید، بی‌حسی و ضعف در نواحی مختلف بدن شود. درمان به‌موقع و مناسب می‌تواند به کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی کمک کند، اما در صورت عدم توجه، ممکن است عوارض جدی‌تری ایجاد شود.

پارگی دیسک کمر چیست؟

پارگی دیسک کمر به معنای ترک خوردن و آسیب دیدن هسته دیسک در ناحیه کمر است. دیسک‌ها بالشتک‌هایی هستند که بین مهره‌های ستون فقرات قرار دارند و وظیفه جذب فشار و جلوگیری از تماس مستقیم مهره‌ها را بر عهده دارند. وقتی پارگی در دیسک کمر رخ می‌دهد، هسته دیسک که معمولا یک ماده ژله‌ای است، از بین می‌روند. این موضوع ممکن است باعث فشرده شدن روی ریشه‌های عصبی در ناحیه کمر و کانال نخاعی شود، که علائمی مانند درد کمر، درد سیاتیک (که به سمت پا امتداد دارد)، بی‌حسی، ضعف عضلانی و تحت تاثیر قرار گرفتن عملکرد عصبی را ایجاد می‌کند.

بیشتر بخوانید: درمان مینیسک زانو با سلول های بنیادی

انواع پارگی دیسک کمر

• پارگی دیسک (Herniated Disc): در این نوع پارگی، بخش مرکزی دیسک (نوکلئوس پالپوزوسوس) از دیواره بیرونی دیسک (آنولوس فیبروزی) بیرون می‌زند. این ممکن است به اعصاب مجاور فشار وارد کند و درد شدید به همراه داشته باشد.
  
• دیسک فرسوده (Degenerative Disc Disease): در این حالت، دیسک‌ها به‌طور تدریجی دچار آسیب و تغییرات تحلیل‌رفته می‌شوند که ممکن است به پارگی منجر شود. این نوع بیشتر در سنین بالا مشاهده می‌شود.
  
• فتق دیسک: در این نوع پارگی، مواد داخلی دیسک از طریق ترک‌های ایجاد شده در دیواره بیرونی دیسک بیرون می‌آیند و فشار زیادی به اعصاب وارد می‌کنند.

بیشتر بخوانید: درمان آرتروز زانو با سلول های بنیادی

علت پارگی در دیسک کمر

پاره شدن دیسک کمر می‌تواند به علل مختلفی نظیر ضعف عضلات پشتی، جا به جایی یا ضربه مستقیم، فشار طولانی مدت و رفتارهای غلط در برخورد با اشیاء سنگین رخ دهد. معمولا پارگی در دیسک کمر در سن بالا رخ می‌دهد و از دهه سوم زندگی شروع می‌شود. یکی از شایع‌ترین سنین ابتلا به پارگی دیسک کمر در بازه ۳۵ تا ۵۰ سالگی است. با این حال، در برخی موارد نادر، می‌تواند در سنین حدود ۲۰ نیز رخ دهد که به آن دیسک جوانی می‌گویند. در این حالت، معمولا مهره‌های بخش پشتی بیمار بالاتر از مهره‌های کمر دچار آسیب می‌شوند و علت آسیب معمولا ضربه است.

کهولت سن

با کهولت سن، دیسک‌های بین مهره‌ای در ناحیه کمر تحت تاثیر قرار می‌گیرند. از آنجا که دیسک‌ها متشکل از مواد ژلاتینی و مایع هستند، با گذشت زمان، مایع خود را از دست می‌دهند و خشک می‌شوند. این فرایند خشک شدن باعث ترک خوردن حلقه دیسک می‌شود. در طول زمان، شکاف روی دیسک کم‌کم بزرگ‌تر شده و پارگی را ایجاد می‌کند. این تغییرات در دیسک‌های بین مهره‌ای باعث کاهش انعطاف‌پذیری و توانایی جذب شوک آن‌ها می‌شود. این ممکن است منجر به عوارضی مانند درد، تراوش مواد دیسکی به فضای اطراف و فشار بر ریشه‌های عصبی شود.

به طور کلی، با پیر شدن دیسک‌های بین مهره‌ای، کارکرد مطلوب خود را از دست می‌دهند و این فرایند به عنوان یک فرایند طبیعی و ناشی از کهولت سن محسوب می‌شود.

آسیب دیدگی

ضربه‌های ناگهانی می‌توانند علتی برای آسیب‌دیدگی دیسک کمر و درد در این منطقه باشند. این نوع آسیب‌دیدگی معمولا در نتیجه تصادفات، زمین خوردگی شدید، سقوط از ارتفاع و سایر موارد مشابه اتفاق می‌افتد. در این حالت، فشار زیادی به ستون فقرات وارد می‌شود که ممکن است منجر به شکستگی مهره‌ها یا پارگی دیسک شود.

این آسیب‌ها می‌توانند عوارض جدی و نارسایی‌های عملکردی در ناحیه کمر را به همراه داشته باشند. پارگی دیسک به معنای ترک خوردن یا پاره شدن لایه بیرونی دیسک است که می‌تواند به درد شدید در ناحیه کمر منجر شود.

فعالیت‌های سنگین

فعالیت‌های سنگین می‌تواند باعث ضعیف شدن بافت دیسک کمر در طولانی مدت شود. بافت دیسک همانند یک وسیله فشاری است که در میان مهره‌ها قرار دارد و وظیفه جذب فشار و توزیع آن در ناحیه کمر را بر عهده دارد. اما فعالیت‌های سنگین می‌توانند باعث فشار و استرس زیاد بر روی دیسک‌ها شوند و منجر به ضعیف شدن و خرابی آن‌ها شوند. بافت دیسک در این شرایط آسیب پذیرتر می‌شود و احتمال ابتلا به پارگی دیسک را افزایش می‌دهد.

ایستادن یا نشستن نادرست

ایستادن یا نشستن ناصحیح می‌تواند یکی دیگر از عواملی باشد که خطر ابتلا به پارگی دیسک را افزایش می‌دهد. عدم نشستن درست و انجام فعالیت‌های روزمره با الگوهای نادرست می‌تواند فشار زیادی روی دیسک‌های کمر وارد کند و به طور تدریجی بافت دیسک را تضعیف کند. همچنین، ایستادن ناصحیح نیز می‌تواند فشار زیادی به ناحیه کمر وارد کند و باعث پارگی دیسک شود.

علائم پارگی در دیسک کمر

نشانه های پارگی دیسک کمر با توجه به شدت پارگی و عصب خاصی که تحت تأثیر قرار گرفته است می تواند متفاوت باشد. این نشانه های رایج عبارتند از:

• درد پایین کمر: درد شدید یا مزمن در ناحیه کمر یکی از نشانه های اولیه پارگی دیسک کمر است. درد ممکن است با حرکت، مانند خم شدن یا بلند کردن، بدتر شود.
•  درد ساق پا (سیاتیک): وقتی دیسک پاره شده عصب سیاتیک را فشرده می کند، درد می تواند به پایین ساق پا برسد، وضعیتی که به آن سیاتیک می گویند. این درد معمولاً از قسمت پایین کمر، از طریق باسن و پایین ساق پا منتقل می شود.
• بی حسی یا سوزن سوزن شدن: فشردگی عصب ناشی از پارگی دیسک می تواند منجر به بی حسی یا احساس سوزن سوزن شدن در اندام تحتانی، به ویژه در پاها شود.
• ضعف عضلانی: برخی از افراد ممکن است در عضلات پا دچار ضعف شوند که راه رفتن، ایستادن یا بلند کردن اشیاء را دشوار می کند.
• کاهش تحرک: سفتی یا مشکل در خم شدن یا چرخاندن کمر ممکن است به دلیل درد یا اسپاسم عضلانی ناشی از پارگی دیسک ایجاد شود.
• اختلال عملکرد روده یا مثانه: در موارد نادر اما جدی، پارگی دیسک ممکن است بر اعصابی که عملکرد مثانه و روده را کنترل می کنند، تأثیر بگذارد و منجر به بی اختیاری شود. این مورد نیاز به درمان فوری دارد.

جلوگیری از پارگی دیسک کمر

در حالی که برخی از عوامل موثر در پارگی دیسک کمر، مانند افزایش سن، غیرقابل کنترل هستند، چندین استراتژی برای کاهش خطر وجود دارد:

• حفظ وضعیت بدنی خوب : چه در حالت نشسته، چه ایستاده یا بلند کردن اجسام، حفظ وضعیت مناسب می تواند به کاهش فشار روی کمر شما کمک کند. در صورت امکان از مبلمان ارگونومیک استفاده کنید و از خمیدگی خودداری کنید.
• به طور منظم ورزش کنید: تقویت ماهیچه های ناحیه مرکزی و کمر از طریق ورزش منظم می تواند به محافظت از ستون فقرات شما کمک کند. فعالیت هایی مانند شنا، یوگا و پیاده روی گزینه های کم تاثیری هستند که سلامت ستون فقرات را ارتقا می دهند.
• به درستی وسایل را بلند کنید: هنگام بلند کردن اجسام سنگین، زانوهای خود را خم کنید و جسم را نزدیک بدن خود نگه دارید تا از وارد کردن فشار بیش از حد به ستون فقرات خود جلوگیری کنید.
• وزن سالم خود را حفظ کنید: حفظ وزن فشار وارده بر دیسک های کمر را کاهش می دهد و می تواند به مرور زمان از تحلیل رفتن دیسک جلوگیری کند.
• هیدراته بمانید: هیدراتاسیون مناسب به حفظ خاصیت ارتجاعی و محتوای مایع دیسک های ستون فقرات شما کمک می کند، که می تواند خطر پارگی را کاهش دهد.
• سیگار را ترک کنید: سیگار با پارگی سریعتر دیسک مرتبط است، بنابراین ترک آن می تواند سلامت ستون فقرات را بهبود بخشد و احتمال پارگی دیسک را کاهش دهد.

کدام نوع پارگی دیسک کمر نیاز به جراحی دارد؟

در صورتی که درمان‌های غیرتهاجمی مانند دارو، فیزیوتراپی و تزریقات استروئید مؤثر نباشند یا درد و علائم عصبی (مانند بی‌حسی، ضعف عضلانی و اختلال در حرکت) ادامه پیدا کنند، پزشک ممکن است جراحی را پیشنهاد دهد. همچنین، در مواردی که آسیب به اعصاب شدید باشد و خطر فلج وجود داشته باشد، جراحی ضروری است.

تشخیص پارگی دیسک کمر

برای تشخیص پارگی دیسک کمر، یک جراح با تاریخچه پزشکی کامل، معاینه فیزیکی را شروع می کند. آنها ممکن است علائم آسیب عصبی را بررسی کنند و رفلکس ها، قدرت عضلانی و دامنه حرکت را در ناحیه آسیب دیده ارزیابی کنند. در صورت نیاز به بررسی بیشتر، آزمایشات تصویربرداری مانند MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی) یا CT (توموگرافی کامپیوتری) ممکن است برای تایید وجود پارگی دیسک، تعیین محل دقیق و شدت آن توصیه شود.

آیا پارگی دیسک کمر خطرناک است؟

پارگی دیسک کمر می‌تواند در صورت عدم درمان مناسب باعث مشکلات جدی مانند درد مزمن، اختلالات عصبی و آسیب به نخاع شود. هرچند که پارگی دیسک در بیشتر موارد با درمان‌های مناسب قابل کنترل است، اما در صورت بی‌توجهی می‌تواند خطرناک باشد و عوارضی همچون فلج یا از دست دادن توانایی حرکت را به همراه داشته باشد.

آیا پارگی دیسک کمر موجب فلج شدن فرد می‌شود؟

اگر پارگی دیسک باعث فشار شدید و طولانی‌مدت به اعصاب یا نخاع شود، احتمال فلج وجود دارد. البته این وضعیت نادر است و با درمان به‌موقع، خطر فلج قابل کاهش است. از آنجا که پارگی دیسک کمر ممکن است باعث آسیب به عصب‌ها شود، در صورت عدم درمان، ممکن است منجر به ناتوانی یا مشکلات حرکتی گردد.

با وجود پارگی دیسک کمر می‌توان پیاده‌روی کرد؟

بله، پیاده‌روی سبک می‌تواند به تقویت عضلات کمر کمک کند و درد را کاهش دهد. البته باید از فعالیت‌های سنگین و فشاری که ممکن است به دیسک آسیب بزند، خودداری کرد. مشاوره با پزشک و فیزیوتراپیست برای تعیین میزان مناسب پیاده‌روی ضروری است.

روش‌های درمان پارگی دیسک کمر

در این قسمت از روش های درمان پارگی دیسک کمر صحبت می‌کنیم.

روش‌های غیرتهاجمی:

• داروهای مسکن و ضد التهابی:
  برای کاهش درد و التهاب از داروهای مسکن، ضد التهابی و شل‌کننده‌های عضلانی استفاده می‌شود. داروهای غیر استروئیدی (NSAIDs) معمولاً برای درمان این بیماری توصیه می‌شوند.
  
• فیزیوتراپی:
  فیزیوتراپی می‌تواند به تقویت عضلات پشت و کمر، بهبود حرکت و کاهش فشار روی دیسک‌ها کمک کند. حرکات اصلاحی و تکنیک‌های خاص فیزیوتراپی برای کاهش درد بسیار مؤثر هستند.
  
• تزریق استروئید (کورتیکواستروئید):
  این تزریقات به کاهش التهاب و درد در ناحیه دیسک کمک می‌کند، به ویژه در مواقعی که درد شدید باشد.
  
• استراحت و تغییرات سبک زندگی:
  استراحت و اجتناب از فعالیت‌های سنگین می‌تواند در کاهش علائم موثر باشد. همچنین، حفظ وزن سالم و انجام تمرینات سبک نیز مفید است.
  

روش‌های تهاجمی:

• عمل جراحی باز (Discectomy):
  این روش شامل برداشتن بخش بیرون‌زده دیسک برای کاهش فشار بر اعصاب است. در این جراحی، دیسک آسیب‌دیده برداشته و فضای بین مهره‌ها باز می‌شود.
  
• جراحی لیزری (Laser Disc Decompression):
  در این روش از لیزر برای کاهش حجم دیسک و فشار به اعصاب استفاده می‌شود. این روش کم‌تهاجمی‌تر است و زمان بهبودی کوتاه‌تری دارد.
  
• جراحی فیوژن ستون فقرات (Spinal Fusion):
  در مواردی که دیسک به شدت آسیب دیده باشد و امکان بهبود به روش‌های دیگر نباشد، این جراحی انجام می‌شود. در این روش، مهره‌ها به هم جوش می‌خورند تا حرکت آن‌ها محدود شود و درد کاهش یابد.
  

مراقبت‌های بعد از درمان پارگی دیسک کمر

• استراحت کافی: پس از درمان، استراحت و اجتناب از فعالیت‌های سنگین برای چند روز یا هفته ضروری است تا بهبودی حاصل شود.
  
• تمرینات فیزیوتراپی: پیروی از برنامه‌های فیزیوتراپی برای تقویت عضلات کمر و جلوگیری از آسیب‌های بعدی اهمیت دارد.
  
• رعایت وضعیت بدن: اصلاح وضعیت نشستن، ایستادن و برداشتن اجسام می‌تواند به جلوگیری از آسیب‌های بیشتر کمک کند.
  
• کاهش وزن: حفظ وزن سالم برای کاهش فشار روی کمر و دیسک‌ها بسیار مهم است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر درد شدید، بی‌حسی، ضعف عضلانی، یا مشکلات حرکتی دارید که بهبود نمی‌یابند یا بدتر می‌شوند، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. همچنین، اگر علائم جدیدی مانند فلج، از دست دادن کنترل مثانه یا روده و مشکلات عصبی مشاهده کردید، نیاز به مشاوره فوری پزشکی دارید. این اطلاعات کمک می‌کند تا بهترین تصمیمات را برای درمان پارگی دیسک کمر بگیرید و از سلامت کمر خود مراقبت کنید.

نتیجه گیری

پارگی دیسک کمر می تواند یک وضعیت دردناک و ناتوان کننده باشد، اما با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، بسیاری از افراد می توانند به تسکین قابل توجهی دست یابند و به فعالیت های عادی خود بازگردند. در صورت مشاهده علائم مرتبط با پارگی دیسک کمر، همیشه برای مشاوره و مراقبت شخصی با یک متخصص مشورت کنید.

سوالات متداول