درد دنبالچه که به عنوان کوکسیدینیا نیز شناخته می‌شود، بیماری شایع و آزاردهنده است که بر سلامت ستون فقرات تاثیر می گذارد. مشخصه آن دردی است که هنگام نشستن یا انتقال از حالت نشسته به ایستاده بدتر می شود. در این نوشته، در خصوص دلایل به وجودآورنده آن، علائم و روش‌های تشخیص صحبت می‌کنیم.
علت درد دنبالچه
درد دنبالچه چیست؟
درد دنبالچه به درد یا ناراحتی در ناحیه انتهایی ستون فقرات، یعنی دنبالچه، گفته می‌شود. این درد معمولاً در اثر آسیب، فشار، یا التهاب استخوان دنبالچه ایجاد می‌شود و می‌تواند نشستن یا انجام برخی حرکات را دشوار کند. در صورت داشتن درد دنبالچه میتوانید به بهترین متخصص درد در تهران مراجعه کنید.
علل زمینه‌ای درد دنبالچه
- آسیب‌های فیزیکی:
- ضربه مستقیم به دنبالچه (افتادن روی زمین یا تصادف).
- فشار ناشی از نشستن طولانی‌مدت روی سطوح سخت یا ناصاف.
- التهاب و عفونت:
- التهاب مفاصل کوچک در ناحیه دنبالچه.
- عفونت در ناحیه استخوانی یا بافت‌های اطراف.
- بارداری و زایمان:
- فشار ناشی از بارداری یا زایمان می‌تواند دنبالچه را تحت فشار قرار دهد و باعث درد شود.
- عوامل ساختاری یا آناتومیکی:
- مشکلات ساختاری مانند انحراف یا خمیدگی غیرطبیعی دنبالچه.
- چاقی یا کاهش شدید وزن که بر توزیع فشار در این ناحیه اثر می‌گذارد.
- بیماری‌های زمینه‌ای:
- بیماری‌های روماتیسمی مانند آرتریت.
- وجود کیست یا تومور در ناحیه دنبالچه
دلایل درد دنبالچه چیست؟
آسیب‌های فشاری مداوم یا RSI، چاقی و اضافه وزن، کمبود وزن، نحوه نشستن و… از جمله دلایل درد دنبالچه هستند.
بیشتر بخوانید: آیا پیاده روی برای دیسک کمر خوب است؟
آسیب‌های فشاری مداوم یا RSI
انجام فعالیت‌های ورزشی مانند قایقرانی یا دوچرخه سواری که شامل حرکات تکراری به جلو و عقب است، می‌تواند ستون فقرات را تحت فشار قرار دهد و بر بافت‌های اطراف دنبالچه فشار وارد کند. در ورزش‌هایی مانند قایقرانی که در آن حرکت شامل امتداد مکرر و خم شدن ستون فقرات است، ناحیه دنبالچه فشار بیشتری را احساس می‌کند. به طور مشابه، دوچرخه سواری مستلزم نشستن روی یک صندلی باریک برای مدت طولانی است که می‌تواند بافت‌های اطراف دنبالچه را فشرده کند و منجر به ناراحتی یا درد شود.
این حرکات تکراری و فشار طولانی مدت روی ناحیه دنبالچه می‌تواند منجر به درد دنبالچه شود. توجه به این نکته مهم است که عوامل دیگری مانند وضعیت نامناسب نشستن، استفاده از بالشتک نامناسب روی صندلی‌ها یا آسیب و ضربه قبلی نیز می‌توانند در بروز درد در این ناحیه نقش داشته باشند.
بیشتر بخوانید: درد عصب سه قلو
بارداری و زایمان
در دوران بارداری و زایمان، تغییرات هورمونی در بدن زن به خصوص در سه ماهه سوم بارداری رخ می‌دهد. این تغییرات هورمونی می‌تواند باعث نرم شدن و انعطاف‌پذیری ساکروم و دنبالچه شود.در طول زایمان، دنبالچه حرکت می‌کند که همراه با فشار وارد شده در هنگام زایمان، می‌تواند منجر به کشش بیش از حد رباط‌ها و ماهیچه ها در ناحیه دنبالچه شود. بنابراین، ممکن است بافت‌های اطراف در طول این فرایند به اندازه کافی محافظت نشوند و منجر به درد و ناراحتی شوند. شدت درد می تواند از ناراحتی خفیف تا درد شدیدتر و مداوم متفاوت باشد.
اضافه وزن
وزن اضافی می‌تواند موجب افزایش فشار روی دنبالچه در هنگام نشستن شود. دنبالچه مسئول تحمل وزن بدن در هنگام نشستن است و هنگامی که وزن یا فشار بیش از حد بر آن وارد شود، می‌تواند منجر به ناراحتی یا درد در ناحیه دنبالچه شود.
وزن اضافی می تواند فشار بیشتری بر روی دنبالچه وارد کند و باعث جا به جایی یا عقب رفتن آن از موقعیت اصلی خود شود. جا به جایی دنبالچه می تواند منجر به درد و آسیب شود، زیرا رباط‌ها، ماهیچه‌ها و بافت‌های اطراف ممکن است بیش از حد طبیعی خود کشیده شوند.
بیشتر بخوانید: درمان درد سیاتیک با لیزر
کمبود وزن
افراد کم وزن که فاقد چربی کافی در اطراف استخوان دنبالچه خود هستند، بیشتر در معرض بروز درد دنبالچه‌اند. این امر منجر به افزایش فشار بر روی عضلات، رباط‌ها و تاندون‌های اطراف شده و باعث ساییدگی و پارگی و در نتیجه التهاب و درد می‌گردد.
نوع نشستن
نشستن بر روی یک سطح سخت برای مدت طولانی می‌تواند یکی از دلایل مهم درد دنبالچه باشد. وضعیت نامناسب نشستن می‌تواند ناراحتی در ناحیه دنبالچه را تشدید کند. برای جلوگیری از کوکسیدینیا، استفاده از صندلی‌هایی با بالشتک‌های نرم می‌تواند کمک کننده باشد. این بالشتک‌ها به توزیع یکنواخت فشار روی دنبالچه کمک می‌کنند. حفظ وضعیت بدنی خوب در هنگام نشستن می‌تواند به کاهش فشار روی استخوان دنبالچه کمک کند.
علائم درد دنبالچه چیست؟
- درد شدید هنگام انتقال از نشستن به ایستادن: این درد می‌تواند یک درد تیز و شدید باشد که هنگام تغییر وضعیت ایجاد می‌شود.
- درد شدید هنگام نشستن برای مدت طولانی: نشستن طولانی مدت می تواند درد دنبالچه را تشدید کند و منجر به ناراحتی یا درد شدید در ناحیه دنبالچه شود.
- حساسیت یا درد هنگام لمس ناحیه دنبالچه: فشار مستقیم یا لمس دنبالچه می تواند باعث ایجاد درد یا حساسیت شود.
- درد با فشار وارده به دنبالچه: فشار خارجی روی استخوان دنبالچه، مانند نشستن روی یک سطح سخت، می تواند درد زیادی ایجاد کند.
- درد در هنگام اجابت مزاج: زور زدن در هنگام اجابت مزاج می تواند به دلیل افزایش فشار روی ناحیه دنبالچه، درد دنبالچه را تشدید کند.
- درد در هنگام مقاربت جنسی: فعالیت جنسی گاهی اوقات می تواند باعث درد یا ناراحتی دنبالچه شود.
- درد لگن: ممکن است ناراحتی یا درد در ناحیه لگن همراه با درد دنبالچه به دلیل مسیرهای عصبی مشترک یا عدم تعادل اسکلتی عضلانی وجود داشته باشد.
- کمر درد: درد دنبالچه می تواند باعث ناراحتی در ناحیه کمر شود.
اگر هر یک از این علائم را دارید، مهم است که برای تشخیص دقیق و درمان مناسب با متخصص مشورت کنید.
روش‌های تشخیص درد دنبالچه
1. معاینه فیزیکی: معاینه فیزیکی توسط متخصص گام اولیه در تشخیص درد دنبالچه است. پزشک ناحیه مورد نظر را لمس می کند و حساسیت، تورم یا ناهنجاری ها را ارزیابی می کند.
2. اشعه ایکس: تصویربرداری با اشعه ایکس می تواند به شناسایی هر گونه ناهنجاری ساختاری یا شکستگی در دنبالچه کمک کند. اشعه ایکس یک نمای دو بعدی از استخوان را ارائه می دهد و می تواند به تعیین اینکه آیا مشکلاتی در ایجاد درد وجود دارد یا خیر کمک کند.
3. سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری): سی تی اسکن تصاویر مقطعی دقیقی از دنبالچه و ساختارهای اطراف آن ارائه می دهد. این تکنیک تصویربرداری می‌تواند به تشخیص شکستگی‌ها، دررفتگی‌ها یا سایر ناهنجاری‌هایی که ممکن است در عکس‌برداری استاندارد اشعه ایکس قابل مشاهده نباشند، کمک کند.
4. اسکن استخوان: اسکن استخوان شامل تزریق مقدار کمی ماده رادیواکتیو به جریان خون است که سپس توسط بافت استخوانی جذب می شود. نواحی افزایش فعالیت استخوان مانند التهاب یا شکستگی را می توان با دوربین مخصوصی که سیگنال های رادیواکتیو را ضبط می کند، شناسایی کرد.
این روش های تشخیصی همیشه برای هر مورد درد دنبالچه ضروری نیست. انتخاب تست های تشخیصی به شدت علائم، مدت زمان درد و قضاوت بالینی متخصص بستگی دارد.
روش‌های درمان خانگی درد دنبالچه
- استراحت: از نشستن طولانی‌مدت خودداری کنید و دراز کشیدن را بیشتر در برنامه قرار دهید.
- کمپرس گرم و سرد: استفاده از کمپرس سرد برای کاهش التهاب و کمپرس گرم برای افزایش جریان خون و تسکین درد.
- حمام آب گرم: نشستن در وان آب گرم می‌تواند به کاهش درد کمک کند.
- حفظ وضعیت مناسب نشستن: استفاده از بالش‌های طبی یا نشستن با زاویه مناسب برای کاهش فشار.
- حرکات کششی و نرمش‌های یوگا: تمریناتی که بر تقویت عضلات لگن و اطراف دنبالچه تمرکز دارند.
ماساژ آرام: ماساژ ناحیه لگن و دنبالچه برای کاهش تنش و تسکین درد.
راه‌های پیشگیری از درد دنبالچه
- نشستن صحیح: از بالش‌های طبی یا حلقه‌ای استفاده کنید.
- فعالیت منظم: تحرک و جلوگیری از نشستن طولانی‌مدت.
- پرهیز از سطوح سخت: از نشستن روی سطوح سخت یا ناصاف خودداری کنید.
- ورزش: تقویت عضلات ناحیه لگن و کمر.
- حفظ وزن مناسب: چاقی یا لاغری شدید می‌تواند فشار بر دنبالچه را افزایش دهد.
چه زمانی برای درد دنبالچه به پزشک مراجعه کنیم؟
- اگر درد شدید و مداوم است و با روش‌های خانگی کاهش نمی‌یابد.
- وجود تورم، قرمزی، یا عفونت در ناحیه.
- احساس ضعف یا بی‌حسی در پاها.
- افزایش وزن غیرطبیعی یا کاهش وزن ناگهانی که ممکن است به مشکلات جدی‌تر اشاره کند.
- در صورتی که درد دنبالچه فعالیت‌های روزمره را مختل کرده باشد
انواع روش‌های درمان درد دنبالچه
در این قسمت انواع روش های درمان درد دنبالچه گفته می‌شود.
1. درمان‌های غیرتهاجمی (غیرجراحی)
درمان اولیه درد دنبالچه معمولاً شامل روش‌های غیرتهاجمی است که هدف آنها کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی است. داروهای مسکن مانند ایبوپروفن و ناپروکسن از جمله داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) هستند که برای کاهش التهاب و تسکین درد تجویز می‌شوند. استفاده از بالش‌های حلقه‌ای یا طبی هنگام نشستن می‌تواند فشار روی دنبالچه را کاهش دهد و از تحریک بیشتر آن جلوگیری کند. همچنین، فیزیوتراپی نقش مهمی در درمان درد دنبالچه دارد؛ این شامل تمرینات کششی و تقویتی عضلات اطراف دنبالچه و لگن است که به کاهش تنش و بهبود پایداری ستون فقرات کمک می‌کند.
2. درمان‌های موضعی و تزریقی
در مواردی که درد دنبالچه شدید باشد و به درمان‌های اولیه پاسخ ندهد، روش‌های موضعی و تزریقی به کار گرفته می‌شود. تزریق استروئید یا داروهای بی‌حس‌کننده موضعی در ناحیه دنبالچه می‌تواند التهاب را کاهش داده و درد را به طور موقت تسکین دهد. در برخی موارد، پزشکان ممکن است تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) را پیشنهاد کنند که به بهبود بافت‌های آسیب‌دیده کمک می‌کند. این روش‌ها معمولاً به‌صورت سرپایی انجام می‌شوند و بیمار می‌تواند در همان روز به فعالیت‌های روزمره خود بازگردد.
3. درمان‌های تهاجمی (جراحی)
جراحی تنها زمانی به عنوان گزینه درمانی در نظر گرفته می‌شود که تمامی روش‌های غیرجراحی بی‌اثر باشند و درد به‌شدت بر زندگی روزمره بیمار تأثیر بگذارد. جراحی دنبالچه (کاکسیژکتومی) شامل برداشتن کامل یا جزئی استخوان دنبالچه است و معمولاً برای بیمارانی که مشکلات ساختاری یا عفونت جدی دارند توصیه می‌شود. این روش نیازمند دوره نقاهت طولانی‌تری است و باید با دقت و ارزیابی دقیق انجام شود. گرچه جراحی می‌تواند در برخی بیماران موفق باشد، اما خطراتی مانند عفونت یا مشکلات بعد از عمل نیز وجود دارد، بنابراین باید تنها در موارد خاص و با نظر پزشک متخصص انجام شود.
4. درمان‌های پزشکی و فیزیکی:
- مسکن‌ها: مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن.
- فیزیوتراپی: تمرینات تقویتی و کششی برای کاهش فشار و درد.
- تزریق استروئید یا بی‌حس‌کننده موضعی: برای کاهش التهاب و تسکین درد در موارد شدید.
- ماساژ درمانی: کمک به بهبود گردش خون و کاهش درد عضلات اطراف دنبالچه.
- استفاده از بالش حلقه‌ای: برای کاهش فشار مستقیم بر دنبالچه هنگام نشستن.
5. درمان جراحی:
- در موارد نادر و شدید که درمان‌های دیگر بی‌اثر باشند، جراحی (کاکسیژکتومی) برای برداشتن دنبالچه انجام می‌شود.
مراقبت‌های بعد از درمان درد دنبالچه
- پیگیری درمان: در صورت تجویز پزشک، دوره درمان را کامل کنید.
- تمرینات کششی و تقویتی: انجام منظم تمرینات برای جلوگیری از عود درد.
- اجتناب از فعالیت‌های پرتنش: فعالیت‌هایی که فشار یا ضربه به دنبالچه وارد می‌کنند را کاهش دهید.
- رعایت اصول نشستن: حفظ وضعیت مناسب بدن و استفاده از ابزارهای کمکی هنگام نشستن.
- رژیم غذایی مناسب: مصرف غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین D برای تقویت استخوان‌ها.
این نکات به شما کمک می‌کنند تا درد دنبالچه را بهتر مدیریت کرده و از بازگشت آن جلوگیری کنید.
نتیجهگیری
کوکسیدینیا که به عنوان درد دنبالچه نیز شناخته می شود، به ناراحتی در ناحیه استخوان مثلثی کوچک در پایه ستون فقرات (در قسمت بالایی باسن) اشاره دارد. دلایل ایجاد درد دنبالچه شامل آسیب‌های فشاری مداوم یا RSI، بارداری و زایمان، اضافه وزن، کمبود وزن و نوع نشستن هستند. اگر در این ناحیه احساس درد مداوم دارید بهتر است به فوق متخصص درد مراجعه کنید.