نورالژی تری‌ژمینال یا همان درد عصب سه‌قلو، بیماری عصبی مزمن است که با درد شدید و ناگهانی در نواحی صورت(لب‌ها، دندان‌ها و گاهی نیز چشم) همراه است.فشردگی عصب توسط رگ خونی، اختلالات عصبی، تومورها، عفونت‌ها، آسیب‌های فیزیکی و… از دلایل ایجاد آن هستند. در این نوشته، به بررسی علائم، دلایل و راه‌های درمان آن می‌پردازیم.
نورالژی تری‌ژمینال (Trigeminal Neuralgia)
نورالژی تری‌ژمینال یا درد عصب سه‌قلو یکی از شدیدترین و دردناک‌ترین اختلالات عصبی است که عصب سه‌قلو را تحت تاثیر قرار می‌دهد. عصب سه‌قلو مسئول حس کردن و حرکت در ناحیه صورت است و در صورت تحریک یا آسیب، می‌تواند درد شدیدی را به همراه داشته باشد. به طوریکه فرد در هنگام صحبت کردن، غذا خوردن یا شستن صورت، درد شدید و ناگهانی را تجربه می‌کند که به فرو رفتن خنجر در صورتش شبیه است. این دردها معمولا پس از چند دقیقه رفع می‌شوند ولی در طول روز بارها تکرار می‌شوند.
علت نورالژی تری‌ژمینال
نورالژی تری‌ژمینال (TN) یک درد ناگهانی و شدید در ناحیه صورت است که به دلیل تحریک یا آسیب به عصب تری‌ژمینال رخ می‌دهد. این شرایط می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد که در متن زیر به تفصیل به آن‌ها پرداخته شده است:
1. فشردگی عصب توسط رگ خونی: یکی از شایع‌ترین علل نورالژی تری‌ژمینال فشردگی عصب تری‌ژمینال توسط رگ خونی است. این فشار می‌تواند باعث آسیب به پوشش محافظ عصب (میلین) شود و منجر به انتقال غیرطبیعی سیگنال‌های عصبی گردد. این وضعیت بیشتر در افرادی با سنین بالاتر دیده می‌شود.
2. اختلالات عصبی: بیماری‌هایی مانند مالتیپل اسکلروزیس (MS) که موجب آسیب به میلین می‌شوند، می‌توانند علت نورالژی تری‌ژمینال باشند. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به میلین حمله و آن را تخریب می‌کند.
3. تومورها: فشاری که توسط تومورهای نزدیک عصب تری‌ژمینال ایجاد می‌شود، می‌تواند باعث تحریک این عصب و بروز درد گردد. این تومورها خوش‌خیم یا بدخیم هستند و باید توسط پزشک مورد ارزیابی قرار گیرند.
4. آسیب‌های فیزیکی: آسیب‌های فیزیکی به صورت مانند ضربه، جراحی‌های دندانپزشکی یا جراحی‌های دیگر در ناحیه صورت می‌توانند منجر به آسیب به عصب تری‌ژمینال شوند و درد عصبی ایجاد کنند.
5. عفونت‌ها: برخی عفونت‌ها مانند هرپس زوستر (شینگلز) می‌توانند عصب تری‌ژمینال را تحت تاثیر قرار دهند و موجب درد شوند. هرپس زوستر می‌تواند عصب را ملتهب کند و باعث تحریک و درد شود.
6. عوامل دیگر: در برخی موارد، عوامل مانند مولتیپل اسکلروزیس (MS) یا سایر بیماری‌های خودایمنی می‌توانند به عصب سه‌قلو آسیب برسانند.
بیشتر بخوانید: درد پهلو
علائم نورالژی تری‌ژمینال
درد ناگهانی و شدید: درد ناگهانی و شدیدی که مانند شوک الکتریکی در ناحیه صورت احساس می‌شود. این درد ممکن است تنها چند ثانیه یا تا دو دقیقه طول بکشد. این درد به صورت دوره‌ای تکرار و باعث ناتوانی شدید می‌شود. در برخی موارد، حتی فعالیت‌های روزمره مانند صحبت کردن یا مسواک زدن موجب تحریک درد می‌شوند.
حملات مکرر درد: حملات مکرر درد که ممکن است در طول روز چندین بار رخ دهند. این حملات می‌توانند بدون هشدار شروع شوند و شدت آن‌ها بسیار زیاد باشد. ممکن است بین حملات، دوره‌هایی بدون درد وجود داشته باشد. مدت زمان بین حملات می‌تواند متغیر باشد و در برخی افراد، درد به صورت مداوم ادامه دارد.
حساسیت به لمس: حساسیت شدید به لمس در ناحیه صورت که می‌تواند باعث شروع درد شود. حتی تماس‌های ملایم مانند لمس پوست یا باد ملایم می‌توانند حملات درد را تحریک کنند. این حساسیت معمولا در نواحی خاصی از صورت مانند گونه، فک یا لب‌ها بیشتر است. این وضعیت باعث می‌شود افراد از لمس کردن صورت خود بپرهیزند.
انقباضات عضلانی: انقباضات غیرارادی عضلات صورت که معمولا همراه با درد رخ می‌دهد. این انقباضات می‌توانند به صورت تکان‌های کوچک یا بزرگ در عضلات صورت باشند. این حالت می‌تواند باعث دشواری در انجام فعالیت‌های روزمره مانند خوردن و نوشیدن شود. انقباضات عضلانی معمولا همزمان با حملات درد رخ می‌دهند.
کاهش وزن و مشکلات تغذیه‌ای: به دلیل درد شدید و مشکلاتی که در هنگام جویدن و بلعیدن ایجاد می‌شود، افراد مبتلا ممکن است کاهش وزن داشته باشند. ترس از تحریک درد می‌تواند باعث شود که افراد از غذا خوردن یا نوشیدن بپرهیزند. این موضوع می‌تواند به مشکلات تغذیه‌ای و ضعف جسمانی منجر شود.
بیشتر بخوانید: کمر درد بارداری
راه‌های درمان نورالژی تری‌ژمینال
دارودرمانی، درمان‌های جراحی، روش‌های غیر جراحی و روش‌های مکمل از جمله روش‌های درمان نورالژی تری‌ژمینال یا درد عصب سه قلو هستند.
دارودرمانی
داروهای ضدتشنج: کاربامازپین و گاباپنتین از شایع‌ترین داروهایی هستند که برای کنترل درد نورالژی تری‌ژمینال استفاده می‌شوند.
داروهای ضدافسردگی: برخی داروهای ضدافسردگی نیز می‌توانند در کاهش درد موثر باشند.
مسکن‌ها: در برخی موارد، استفاده از مسکن‌های قوی ممکن است ضروری باشد.
درمان‌های جراحی
جراحی کاهش فشار عروقی: این جراحی شامل برداشتن یا جابجایی رگ‌های خونی است که عصب سه‌قلو را فشرده کرده‌اند.
رادیوفرکوئنسی :استفاده از امواج رادیویی برای تخریب فیبرهای عصبی معیوب.
میکرودکمپرشن: برداشتن فشار از روی عصب سه‌قلو با استفاده از یک بالون کوچک.
روش‌های غیر جراحی
تزریق بوتاکس: برخی از بیماران با تزریق بوتاکس در ناحیه صورت کاهش درد را تجربه می‌کنند.
تحریک الکتریکی عصب: استفاده از دستگاه‌های تحریک الکتریکی برای کاهش درد.
روش‌های مکمل
طب سوزنی: برخی بیماران از طب سوزنی برای کاهش درد استفاده می‌کنند.
ماساژ و فیزیوتراپی: تکنیک‌های ماساژ و فیزیوتراپی می‌توانند در کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی موثر باشند.
نتیجه‌گیری
نورالژی تری‌ژمینال بیماری است که باعث درد شدید و غیرقابل پیش‌بینی در نواحی حساس صورت می‌شود. این بیماری می‌تواند به طور قابل توجهی کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد و نیاز به درمان‌های متنوعی از جمله داروها، روش‌های روانشناختی و در برخی موارد، روش‌های جراحی دارد. شناخت درست و به موقع این بیماری و درمان مناسب آن می‌تواند به کاهش شدت درد و بهبود کیفیت زندگی کمک کند